دلارام

کمانچه ساز اصیل ایرانی است که با صدای روح نواز و تاثیرگذار خود بسیاری از علاقه مندان به موسیقی سنتی و کلاسیک را به سوی خود می کشاند. این ساز در قیمت های مختلفی به فروش می رسد. گاه برای نوازندگان مبتدی و هنرجویان این پرسش پیش می آید که علت تفاوت قیمت کمانچه ها چیست؟ و چه عواملی در تعیین این قیمت نقش دارند؟ با ما همراه باشید تا با این عوامل قبل از خرید کمانچه بیشتر آشنا شوید.

عوامل موثر بر قیمت کمانچه

قیمت کمانچه تحت تاثیر عواملی مانند جنس چوب، جنس پوست و کیفیت صدای ساز است. کیفیت صدای کمانچه را سازنده ساز مشخص می کند. فرض کنید که سازنده، چند ساز را با یک نوع چوب می سازد؛ اما صدای یکی از آن ها باکیفیت تر از بقیه است. در چنین شرایطی قطعا قیمت آن ساز بیشتر از سایرین خواهد بود.

• جنس چوب

چوب درخت توت و گردو، بیشترین استفاده را در ساخت ساز کمانچه دارد. چوب گردو نسبت به توت سنگین تر است و البته بسیاری از سازنده ها کاسه و دسته کمانچه را از چوب گردو می سازند. چوب هر چه کهنه تر باشد، طنین بهتری خواهد داشت و در نتیجه ساز قیمت بیشتری هم پیدا می کند. شما به عنوان خریدار معمولا نمی توانید کهنگی ساز را تشخیص دهید؛ زیرا بعضی از سازندگان ساز، چوب تازه را در آب می جوشانند تا شیره آن گرفته شود. سپس چوب را در زیر خاک می گذارند تا خشک شود و حالت پوسیدگی و کهنگی پیدا کند.

نکته بسیار مهم در خصوص اهمیت کهنگی چوب این است که چوب هایی که به اندازه کافی کهنه و خشک نیستند، پس از مدتی در اثر تحمل وزن سیم ها خم می شوند و تاب بر می دارند.

• پوست ساز

پوست کمانچه هم یکی دیگر از عوامل تاثیر گذار بر قیمت کمانچه است؛ زیرا نقش پررنگی در کیفیت صدای ساز دارد. پوست کمانچه از پوست تودلی دباغی شده گوسفند و بز است. بعضی از پوست ها تیره و بعضی روشن هستند. پوست سیاه یا همان سیاه پوست معمولا از تودلی بز ساخته می شود و زیبایی خاصی دارد که به عقیده برخی نوازندگان شکوه بیشتری به ساز می بخشد. پوست هم مانند چوب کمانچه، هر چه کهنه تر باشد، مرغوب تر است.

اگر خریدار و نوازنده تازه کاری هستید خیلی از خودتان انتظار نداشته باشید که پوست مرغوب را تشخیص دهید. اما به هر حال نشانه هایی وجود دارد که از پوست کهنه حکایت می کنند. پوست های کهنه معمولا کدر تر هستند. همچنین در صورت خیس شدن، بوی بدی ندارند. در مقابل پوست های تازه اگر خیس بشوند، بوی بسیار بدی از خودشان تولید می کنند. ما به شما پیشنهاد می دهیم که با ناخنتان رد کوچکی بر روی پوست ساز بیندازید. اگر پوست کهنه باشد، رد ناخن شما نخواهد ماند و اگر تازه باشد رد سفیدی بر جای می ماند.

هنگام خرید ساز به این نکته توجه کنید که ضخامت پوست در همه جای آن یک اندازه باشد.

از کمانچه هایی با پوست نازک معمولا برای کنسرت و اجرای زنده استفاده می شود و کمانچه هایی با پوست ضخیم معمولا برای ضبط استودیویی مناسب هستند.

چوب و پوست ساز در کیفیت صدا نقش پررنگی دارند؛ اما تنها عوامل مهم و تاثیرگذار نیستند. کیفیت صدای کمانچه به عوامل دیگری هم بستگی دارد که بعضی از آن ها عبارتند از: ضخامت نقاط مختلف کاسه ساز، شکل کاسه، اندازه‌ کاسه، وضعیت سطح کاسه از نظر تراش خوردگی، جنس، شکل، اندازه و محل قرار گرفتن خرک ساز، وضعیت شیطانک، جنس سیم ها، زاویه اتصال دسته به کاسه و... .

• برند و نام سازنده

دو نکته را در نظر داشته باشید. برند و نام سازنده کمانچه تاثیر به سزایی بر قیمت آن دارد؛ اما تاثیر زیادی بر کیفیت صدای ساز ندارد. در یک برند ممکن است از بین 10 کمانچه، چند تا از آن ها معمولی، چند تا عالی و یکی واقعا بد باشد. پیشنهاد ما به شما این است که به هیچ وجه به دنبال برند و نام سازنده نروید و بر روی مشخصات و عواملی که در این مطلب به آن ها اشاره شد تمرکز کنید.

گاه حتی سازنده های گمنام با استفاده از چوب و پوست مرغوب، بهترین ساز ها را می سازند. در نقاط مختلف ایران، سازنده های مختلفی پیدا می شوند که شهرت زیادی ندارند؛ اما ساز های فوق العاده ای می سازند.

در نهایت این نکته را هرگز فراموش نکنید که صدای خوب و بد در مورد ساز کمانچه وجود ندارد و صدای ساز کاملا سلیقه ای است. بعضی افراد از صدای تو دماغی و گرفته خوششان می آید و بعضی از صدای واضح تر. علاوه بر این، ویژگی های روحی و اخلاقی نوازنده هم تاثیر به سزایی بر صدادهی ساز دارند. پس ممکن است شما ساز گران قیمتی را تهیه کنید؛ اما صدای ایده آل خود را دریافت نکنید.

جمع بندی

قیمت کمانچه به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم ترین آن ها چوب و پوست به کار رفته در ساز است. در خصوص چوب و پوست، هر دو، کهنگی حرف اول را می زند. ما در این مطلب سعی کردیم تا این عوامل مهم را به شما معرفی کنیم. البته علاوه بر این دو عامل، اجزای دیگر کمانچه مانند کیفیت ساز ها، جنس خرک، شیطانک ها و... هم بر صدای ساز موثر هستند. برند و نام سازنده هم هرچند که بر قیمت کمانچه تاثیر دارند؛ اما بر کیفیت صدای ساز تاثیرگذار نیستند. در نهایت امیدواریم که با در نظر گرفتن نکات گفته شده، ساز ایده آل خود را پیدا کنید.