دلارام

ساز های اصیل ایرانی بسیار زیاد هستند؛ اما یکی ساز هایی که بین عموم افراد محبوبیت بیشتری دارد، ساز سه تار است. سه تار از ساز های اصیل ایرانی است و در دسته ساز های زهی قرار می گیرد. این ساز از گذشته دور تا کنون در مراسم های رسمی زیادی مورد استفاده قرار می گرفته است. اگر به تازگی با این ساز آشنا شده اید و قصد خرید آن را دارید، بهتر است با نکاتی که در زمان خرید باید به آن ها توجه کنید، آشنا شوید. در این راهنمای خرید جامع خرید سه تار تقریبا به تمامی نکات لازم برای خرید این ساز اشاره شده است.

انواع سه تار

• مشقی

 سه تار انتخاب خوبی برای یک نوازنده تازه کار یا کسی است که می خواهد برای اولین بار نواختن سازی را امتحان کند. سه تار مشقی قیمت کم تری دارد؛ ولی اگر بخواهید طولانی مدت از آن استفاده کنید، گزینه مناسبی نخواهد بود. 

• معمولی

 این نوع برای تمرین و آموزش سه تار مناسب است، کیفیت متوسطی دارد و رنج قیمت آن از سه تار حرفه ای پایین تر است.

• حرفه ای

 سه تار های حرفه ای برای نوازندگان حرفه ای ساخته می شوند و برای اجرا و ضبط موسیقی انتخاب مناسبی هستند؛ اما به دلیل قیمت بالای به افراد مبتدی توصیه نمی شوند.

اجزای سه تار

برای این که خرید خوبی داشته باشید لازم است ابتدا نسبت به اجزای مختلف سه تار، ابعاد و جنس استاندارد آن آگاهی پیدا کنید. به همین منظور در این بخش به معرفی اجزای سه تار می پردازیم.

• دسته و کاسه

 دسته یک سه تار استاندارد بین 40 تا 48 سانتی متر طول و معمولا 3 سانتی متر پهنا دارد. طول کاسه سه تار نیز بین 26 تا 30 سانتی متر  و عمق آن 13 سانتی متر است.

• سرپنجه

 این بخش از سه تار از طرفین به صورت دو به دو به چهار گوشی متصل می شود و از نظر مکانی در ابتدای دسته قرار دارد.

• خرک

 وظیفه خرک حمل سیم ها است. این قسمت از ساز به سیم ها اجازه ارتعاش می دهد و صدا را به صفحه ارتعاش و بعد از آن به محفظه کاسه ساز می رساند. از این رو خرک نقش بسیار مهمی در کیفیت صدای ساز دارد. برای خرید سه تار حتما باید به فاصله سیم ها روی خرک توجه کنید. سیم های بم باید کنار یکدیگر باشند و سیم های سل با کمی فاصله از آن ها قرار گرفته باشند. یعنی فاصله سیم بم اول با سیم سل باید طوری تنظیم شده باشد که وقتی برای نواختن، انگشت روی سیم اول یا دوم قرار می گیرد، برای سیم دیگری مزاحمت ایجاد نشود. طول خرک حدودا 4 سانتی متر است و ارتفاع آن معمولا به 7 میلی متر می رسد.

• پرده

 پرده های سه تار مانند بیشتر ساز های ایرانی عموما از روده حیوانات یا ابریشم ساخته می شوند. البته امروزه در ساخت بعضی ساز ها به ویژه ساز های مشقی و معمولی پرده های نایلونی به کار می روند. پرده های یک ساز فواصل موسیقیایی را مشخص می کنند و در صورت جا به جایی پرده ها، کیفیت صدای ساز افت خواهد کرد.

• شیطانک

شیطانک سه تار را در بیشتر موارد از استخوان حیوانات یا پلاستیک می سازند. کار این قسمت تقسیم بندی سیم ها است و بین دسته اصلی و پنجه ساز قرار دارد.

• صفحه

چوب نازکی که روی کاسه را می پوشاند، صفحه نام دارد. خرک روی این قطعه قرار می گیرد. همچنین روی صفحه سوراخ هایی برای تولید صدا و رگه هایی هست که باید ریز باشند و فاصله آن ها حدودا بین 2 الی 4 میلی متر است.

• سیم گیر

 جنس سیم گیر یک سه تار خوب از شاخ قوچ، فوفل یا شمشاد جنگلی است. وظیفه این قطعه نگهداشتن انتهای سیم ها است و در قسمت پایینی کاسه ساز قرار دارد.

• مضراب

 سه تار با کمک گوشه انگشت سبابه نواخته می شود؛ ولی اگر این امکان وجود نداشته باشد، از مضراب هایی کمک می گیرند که برای همین کار تولید می شوند. جنس مضراب عموما از فلز یا شاخ است و در مواردی مثل شکننده بودن ناخن نوازنده کاربرد زیادی دارد.

نکات مهم در خرید ساز سه تار

عوامل زیادی هستند که در هنگام خرید ساز سه تار باید به آن ها توجه کنید. برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از:

• جنس ساز

می توان گفت مهم ترین و اصلی ترین موضوعی که زمان خرید ساز باید به آن توجه کنید، جنس ساز است؛ چراکه کیفیت یک ساز معمولا با جنس و کیفیت مواد به کار رفته در آن مشخص می شود. در راهنمای خرید جامع سه تار باید اشاره کرد که در ساخت بدنه سه تار استاندارد و با کیفیت معمولا از چوب درخت گردو یا توت استفاده می شود.

قسمت های دیگر ساز مانند شیطانک و سیم گیر نیز معمولا از استخوان ساخته می شوند؛ البته استفاده از مواد دیگر به معنی بی کیفیت بودن ساز نیست. بهترین ماده ای که برای ساخت سیم های سه تار می تواند به کار برده شود فولاد با کیفیت یا برنج است.

مهم ترین نکته ای که در راهنمای جامع خرید سه تار باید به آن توجه کنیم، این است که قیمت این ساز تا حد زیادی به سازنده و جنس چوب و سیم آن بستگی دارد. همچنین سن چوب نیز عامل مهمی در انتخاب این ساز است؛ زیرا هر چه چوب به کار رفته در یک ساز سن بیشتری داشته باشد، به همان نسبت نیز کیفیت بهتری خواهد داشت.

• سطح مهارت نوازنده

سه تار ها بر اساس کیفیت و صدایی که تولید می کنند، به طور کلی به سه دسته مشقی، معمولی و حرفه ای تقسیم می شوند. قبل از این که برای خرید ساز اقدام کنید، باید سطح نوازنده ای را که قرار است از آن استفاده کند، در نظر بگیرید.

در راهنمای جامع خرید سه تار باید بگوییم که سه تار های مشقی و نهایتا معمولی مناسب ترین گزینه برای افراد مبتدی و یا حتی نیمه حرفه ای هستند ؛ زیرا ساز های حرفه ای و گران قیمت معمولا به دلیل کیفیت ساخت بسیار بالایی که دارند، تنها برای استفاده نوازندگان حرفه ای و استفاده های استودیویی کاربرد دارد.

• سه تار

عامل بعدی در انتخاب یک سه تار، صدایی است که تولید می کند. به عنوان یک قاعده کلی صدای ساز سه تار باید کم و تمیز باشد. صدای بلند ساز سه تار را نباید یک نکته مثبت ارزیابی کنید.

• پهنا و ضخامت دسته ساز

در راهنمای جامع خرید سه تار باید گفت که یکی از مهم ترین نکته ها در حین خرید سه تار، سایز دسته آن است؛ چراکه نقش مهمی در راحتی حین استفاده از ساز دارد. برای این که یک ساز با دسته مناسب انتخاب کنید باید به اندازه دست های خود نگاه کنید. اگر دستانی بزرگ با انگشتان بلند و ضخیم دارید، قطعا یک سه تار با دسته باریک مناسب شما نخواهد بود.

ضخامت دسته ساز نیز عامل مهمی است. در سه تار های با کیفیت دسته ساز در بالایی ترین قسمت باریک است و هر چه به سمت پایین ساز برویم، دسته با دقت بالا و تناسب مناسبی ضخیم تر می شود.

• سیم های ساز

در راهنمای جامع خرید سه تار نکته بعدی که باید به آن اشاره کنیم، سیم های ساز هستند. هنگامی که ساز را بررسی می کنید، دقت کنید که فاصله زیادی بین سیم های آن نباشد. همچنین نواختن با سیم ها نباید برایتان سخت و دشوار باشد.

• سلامت ساز

نکته مهم بعدی این است که ساز سالم باشد. شاید در نگاه اول ظاهر سالمی داشته باشد؛ اما برای اطمینان بیشتر باید یک بار آن را در دستان خود بگیرید و کمی با آن بنوازید یا حداقل سیم های آن را تکان دهید.

هنگامی که ساز را در دستان خود می گیرید، با دقت تمام قسمت های مختلف آن را بررسی کنید. هیچ کدام از قسمت های ساز نباید دارای ضایعات چسب باشند. همچنین نباید خراش داشته باشد.

• تنظیم بودن ساز

برای تنظیم کردن یک ساز لازم است که پرده های آن را تغییر داد. در صورتی که یک ساز تنظیم نباشد، صدای خوبی تولید نخواهد کرد؛ از این رو پیشنهاد می کنیم که ساز های از پیش تنظیم شده را خریداری کنید یا حداقل از یک استاد نوازنده بخواهید که آن را با توجه به نیاز شما تنظیم کند.

• خرید مطمئن از مراکز فروش سه تار

توجه داشته باشید که حتما خرید خود را از سایت های معتبر انجام دهید. سایتی که از آن خرید می کنید باید مجوز های لازم را داشته باشد. همچنین فروشنده اینترنتی باید درمورد شرایط تحویل ساز، ضمانت تعویض و مرجوع کردن آن در صورت خرابی یا کیفیت پایین توضیحات لازم را به شما ارائه دهد. سایت دلارام موزیک یکی از فروشگاه های اینترنتی معتبر در زمینه فروش و ارائه انواع ساز است که با خیال راحت می توانید به آن اعتماد کنید.

نکات نهایی در هنگام خرید

• از آن جایی که مناسب ترین چوب برای ساخت سه تار چوب درخت توت است و چوب توت رنگی مایل به زرد دارد، دقت داشته باشید که چوب اصلی ساز بدون رنگرزی، رنگی در این محدوده داشته باشد.
• به ابعاد ساز مخصوصا دسته آن توجه کنید. همان طور که پیش تر اشاره شد، دسته ساز نباید بیش از حد کلفت و ضخیم یا نازک باشد.
• به وزن ساز دقت کنید. ساز نباید سنگین باشد. برای این که از تناسب سه تار مطمئن شوید می توانید آن را از قسمت پایین دسته روی انگشت سبابه خود بگذارید. در این حالت اگر ساز شما تناسب داشته باشد باید روی انگشتتان متعادل بماند و تا حدودی حالت الاکلنگی به خود بگیرد؛ اما اگر تعادل نسبی ایجاد نشد یعنی متناسب نیست.
• حتما اطمینان حاصل کنید که صدای نت های پایین دسته با نت های بالا هماهنگی داشته باشند.
• دقت کنید که ساز شسکتگی یا ترک نداشته باشد. ساز را زیر نور قرار دهید و تمام اجزای آن را به خوبی بررسی کنید.
• خرک ساز باید در جای درستی واقع شده باشد و ارتفاع متعادلی داشته باشد.
• به تزیینات ساز توجه نکنید، قیمت بالای ساز ممکن است به دلیل همین تزیینات باشد؛ اما شکل آن تعیین کننده کیفیت نیست.
• با مضراب سیم بم را بنوازید، صدای آن باید نرم و طبیعی باشد. یا در اصطلاح اهل فن گز نزند.

• سیم دوم ساز را بنوازید و دقت کنید که صدا شفاف و واضح است یا گنگ. اگر گنگ و غیر شفاف بود یعنی ساز کیفیت صدای خوبی ندارد.
• حتما قبل از خرید پرده های ساز را بررسی کنید تا پوسیدگی نداشته باشند و در صورت مشاهده هر گونه پوسیدگی حتما آن را عوض کنید.
• تکنیک ناله یا ویبراسیون را روی ساز اجرا کنید و مطمئن شوید از این نظر مشکلی ندارد. در زمان اجرای تکنیک باید انگشتتان به راحتی روی دسته بلغزد.
• مهر ساز آخرین چیزی است که باید به آن توجه کنید. با وجود این که سازنده ساز معمولا روی کیفیت آن اثر دارد؛ اما در ساز های مشقی و معمولی که بهترین سه تار برای شروع هستند، تفاوت فاحشی ایجاد نمی کند. در هر صورت اگر تصمیم دارید سه تاری که ساخت استادان برجسته ای مثل استاد جزایری، محمدی و مفاخری است تهیه کنید، حتما باید به اصل بودن مهر ساز نیز توجه و دقت کافی داشته باشید.

نتیجه گیری

از جمله ساز های اصیل ایرانی که محبوبیت زیادی دارد، می توان به ساز سه تار اشاره کرد. سه تار جزو ساز های زهی محسوب می شود و افراد بسیار زیادی در حال یادگیری نحوه نواختن با آن هستند. اگر شما هم قصد دارید که این ساز را یاد بگیرید، اولین قدمی که باید بردارید خرید ساز است. البته برای این که یک ساز با کیفیت خریداری کنید باید به نکات مختلفی توجه کنید. برای مثال باید بدانید که آیا جنس چوب های به کار رفته در آن کیفیت لازم را دارد؟ آیا سیم ها به درستی در ساز جای گرفته اند؟ آیا ابعاد دسته سه تار با اندازه دستان شما هماهنگی دارد؟ و ... در این راهنمای جامع خرید سه تار به برخی از مهم ترین نکات اشاره کردیم و هر کدام را توضیح دادیم.