تفاوت تنبور و سه تار
تنبور یکی از ساز های محبوب و اصیل ایرانی است که کمانی بلند و تعدادی سیم دارد. ساز تنبور از اولین ساز های ایرانی است و جایگاه ویژه ای بین ایرانیان به خصوص مردم محلی دارد. این ساز در بازه های زمانی مختلف و به شیوه های متفاوتی مورد استفاده قرار می گرفته است. کسانی که به تازگی وارد دنیای موسیقی و ساز ها شده اند، ممکن است ساز تنبور را با سه تار اشتباه بگیرند. به این دلیل که این دو ساز بسیار شبیه به هم هستند و ممکن است باعث سردرگم شدن افراد مبتدی در این زمینه شوند، درمورد ساز تنبور و تفاوت تنبور و سه تار توضیح داده خواهد شد.
تنبور چیست؟
تنبور یکی از ساز های اصیل و قدیمی ایرانی است که در موسیقی ایران و کشور ترکیه نقش بسیار مهمی را ایفا کرده است. بسیاری از افراد معتقدند که نام این ساز از کلمه ای عربی گرفته شده است. منشا ساز تنبور مشخص نیست؛ چراکه بر اساس تنها مدارکی که موجود است، این ساز از زمان بسیار قدیم تا کنون مورد استفاده قرار می گرفته است.
یکی از مواردی که باعث ایجاد تفاوت تنبور و سه تار می شود، مدل های مختلف تنبور است. فروشگاه موسیقی دلارام مدل های مختلفی از ساز تنبور را در بازه های قیمتی گوناگون و با کیفیت های مختلف عرضه می کند. تنبور های این فروشگاه متناسب با بودجه شما قابل خریداری هستند.
تنبور به دلیل تاریخچه بسیار طولانی ای که دارد، در بازه های زمانی مختلف اشکال و اندازه های گوناگونی داشته است. این ساز از ایران و ترکیه به سراسر آسیا راه خود را باز کرده است. از روی این ساز ساز های مختلفی مانند تامبورا و دومبرا ساخته شده است.
اما به طور کلی مدل کاملی که از تنبور امروزی می بینیم، در قرن هفدهم در امپراتوری عثمانی طراحی شد. در دوران امپراتوری عثمانی این ساز بسیار متوجه واقع شد و یکی از محبوب ترین و شناخته شده ترین ساز ها در ترکیه به حساب می آمد.
تفاوت های تنبور و سه تار
همان طور که اشاره شد تنبور و سه تار بسیار مشابه یکدیگر اند. تا آنجایی که گاهی اوقات ممکن است آن ها را با هم اشتباه بگیرند. تفاوت تنبور و سه تار در برخی از ویژگی های ساختاری و ظاهری آن ها قابل مشاهده است. برخی از آن ها عبارت اند از:
· تعداد سیم ها
ساز سه تار برخلاف نامش 4 سیم دارد که از جنس فولاد و برنج اند و به موازات دسته از کاسه تا پنجه آن کشیده شده اند. البته سه تار نیز در ابتدا مانند تنبور سه تار داشته است؛ اما با گذشت زمان نوازندگان حرفه ای برای نواختن بهتر یک تار دیگر به آن اضافه کردند. از آن زمان تا کنون تمامی سه تار ها با چهار سیم ساخته می شوند.
· اندازه کاسه و دسته
ویژگی بعدی که باعث تفاوت تنبور و سه تار می شود، کوچک تر بودن کاسه سه تار نسبت به تنبور است. سه تار دسته ای بلند و کاسه ای کوچک دارد. تنبور برعکس سه تار دسته اش کوچک و کاسه اش بزرگ تر و پهن تر است.
· تعداد پرده
تنبور 14 دستان یا پرده و مدل های سنتی آن معمولا دو وتر دارند. در حالی که مدل هایی که امروزه ساخته می شوند دارای سه وتر بسته هستند. اما برخلاف تنبور، سه تار دارای 25 پرده متحرک است. پرده سه تار را معمولا از روده حیوانات یا ابریشم می سازند.
· چوب به کار رفته در ساخت ساز
ویژگی بعدی ای که موجب تفاوت تنبور و سه تار می شود، مواد به کار رفته در ساخت آن است. کاسه تنبور را معمولا از چوب درخت توت می سازند و چوب دسته آن معمولا از جنس چوب گردو است. البته گاهی برای تزیین و زیبایی بیشتر ساز از چوب های دیگری مانند شمشاد، عناب یا حتی آبنوس بهره می برند.
اما در ساخت سه تار معمولا از چوب گردو یا توت برای بدنه، ساخت صفحه و دسته ساز استفاده می کنند. علاوه بر این از فلز برنج و فولاد برای ساخت سیم ها بهره می برند. برای تزیین و زیبایی دسته سه تار معمولا در آن استخوان به کار می برند. همچنین برای این که نواختن آن آسان تر شود، از شیطانک و گاهی اوقات سیم گیر استفاده می کنند.
· گوشی
تعداد گوشی های ساز تنبور می تواند دو یا سه عدد باشد. البته در تنبور های نه چندان رایج تا پنج گوشی نیز دیده می شود. گوشی های تنبور از چوب بید ساخته می شوند. البته برخی از تنبور ها گوشی ندارند. یکی از آن ها تنبور لانه کوچک است که گوشی هایش به طور مستقیم در حفره هایی که در انتهای دسته هستند قرار می گیرند.
· طول دسته
تفاوت دیگر تنبور و سه تار مربوط به طول دسته آن ها است. طول دسته سه تار بین 40 تا 48 سانتی متر متغیر است. همچنین قسمتی که گوشی ها در آن تعبیه می شوند 12 سانتی متر و پهنای دسته حدود 3 سانتی متر است. اما طول دسته تنبور با سرپنجه آن از 43 تا 54 سانتی متر است. بدون سرپنجه دسته تنبور از سه تار کوتاه تر و بین 35 تا 41 سانتی متر داشت.
· صدا
سه تار ها نزدیک به 3 اکتاو هستند؛ اما تنبور ها به دلیل کاسه بزرگ تر خود، صدای بیشتری تولید می کنند.
نتیجه گیری
سه تار و تنبور هر دو از ساز های قدیمی و اصیل ایرانی هستند که جایگاه ویژه ای در بین ساز های زهی دارند. ممکن است برخی از افرادی که به تازگی می خواهند نحوه نواختن ساز ها را بیاموزند، در تشخیص تنبور و سه تار دچار اشتباه شوند. دلیل آن هم شبیه بودن آن ها به یکدیگر است. برای تفکیک آسان تر این دو ساز از یکدیگر در این مقاله درمورد تفاوت تنبور و سه تار توضیحاتی ارائه کردیم و آن ها را از جنبه های مختلف از جمله تعداد سیم ها، اندازه کاسه و دسته، تعداد پرده، چوب به کار رفته در ساخت ساز، گوشی، طول دسته و صدای برخواسته از آن ها مورد مطالعه و بررسی قرار دادیم.