ساز عود یکی از قدیمی‌ترین سازهای موسیقی است که از زمان‌های بسیار دور مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این ساز زیبا و دلنشین در فرهنگ‌های مختلف جایگاه ویژه‌ای دارد. عود سازی زهی-مضرابی است که بیشتر در خاورمیانه، شمال آفریقا و بخش‌هایی از آسیا محبوب است. این ساز به خلق نواهایی پیچیده، ملودی‌های میکروتنال و هارمونی‌های تتراکوردی کمک شایانی کرده‌است. در طول تاریخ، عود سفیر موسیقی بوده و دانش موسیقیایی را از یونان باستان تا پهنه‌های بین‌النهرین و عربستان به نسل‌های بعد انتقال داده است. چنانچه قصد خرید این ساز شگفت‌انگیز را دارید، مطالعه راهنمای جامع خرید عود به شما کمک خواهد کرد تا با اطمینان بیشتری اقدام به انتخاب ساز مناسب کنید.
خرید ساز عود نیازمند توجه به جزئیات و کیفیت ساخت آن است.
انواع ساز عود
ساز عود به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند.
- عود ایرانی: دارای اندازه‌ای متوسط و صدای نرم‌تر و لطیف‌تر است.
- عود عربی: بزرگتر از عود ایرانی و ترکی است و صدایی گرم و عمیق تولید می‌کند.
- عود ترکی: کوچکتر و سبک‌تر از عود ایرانی و عربی است و صدای روشن‌تری دارد.
نکات مهم در راهنمای جامع خرید عود
پیش از پرداختن به راهنمای جامع خرید عود، ابتدا می‌بایست با این ساز خوش صدا آشنا شوید. عود، سازی زهی-مضرابی است که معمولا پنج یا شش جفت سیم دارد و با مضراب نواخته می‌شود. این ساز بدون فرت (پرده) است و به نوازنده این امکان را می‌دهد تا تکنیک‌های پیشرفته‌ای را روی آن اجرا کند. طول آن به‌طور معمول 85 سانتی‌متر است و برای نواختن به‌صورت افقی بر روی ران پا قرار می‌گیرد. در این راهنمای جامع خرید عود، به اهمیت این ویژگی‌ها برای انتخاب ساز مناسب خواهیم پرداخت.
خرید ساز عود از برند و فروشگاه‌های معتبر می‌تواند تضمینی برای کیفیت باشد.
بررسی سیم‌گیر و خرک ساز عود
سیم‌های ساز عود از سیم‌گیر عبور کرده و از روی خرک کشیده می‌شوند؛ بنابراین هرگونه اختلال در تنظیم یا کیفیت ساخت یکی از این اجزا، بر عملکرد دیگری نیز تاثیر خواهد گذاشت. در راهنمای جامع خرید عود، توصیه می‌شود، به کیفیت هر دو بخش توجه کنید.
- سیم‌گیر در انتهای کاسه عود قرار می‌گیرد و به‌عنوان نقطه تثبیت‌کننده‌ی سیم‌ها عمل می‌کند. سیم‌گیر باید به اندازه کافی محکم باشد تا تنش و فشار ناشی از کشیده شدن سیم‌ها را تحمل کند. در عودهای حرفه‌ای، استفاده از چوب باکیفیت مانند گردو برای سیم‌گیر رایج است. زیرا این مواد علاوه بر مقاومت بالا، به زیبایی و ظاهر کلی ساز نیز کمک می‌کنند. اگر سیم‌گیر ضعیف باشد، ممکن است تحت فشار سیم‌ها خم شده یا حتی بشکند. این امر می‌تواند بر کوک و صداگذاری ساز تاثیر منفی بگذارد.
- خرک ساز عود از چوب‌های باکیفیت مانند آبنوس، گردو یا افرا ساخته می‌شود. این چوب‌ها به‌دلیل سختی و توانایی انتقال ارتعاشات با دقت بالا، برای ساخت خرک مناسب هستند. در برخی از سازها، از مواد ترکیبی مانند پلاستیک یا فلز هم استفاده می‌شود، اما خرک‌های چوبی به‌دلیل تطابق بهتر با ارتعاشات سیم و تولید صدای گرم‌تر، در بین نوازندگان حرفه‌ای بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند. اگر خرک در موقعیت دقیقی روی صفحه، نصب نشده باشد، تنش و ارتعاشات سیم‌ها به‌درستی منتقل نخواهد شد. همچنین، ارتفاع خرک باید به گونه‌ای باشد که سیم‌ها را در فاصله مناسبی از صفحه نگه دارد.
خرک و سیم‌گیر ساز عود، تاثیر مستقیمی بر کیفیت صدا و پایداری کوک دارند.
دسته ساز عود
دسته ساز عود نه‌تنها به لحاظ ساختاری اهمیت دارد، بلکه تاثیر قابل‌توجهی بر کیفیت صدا و سهولت در اجرای تکنیک‌ها می‌گذارد. دسته‌ی عود کوتاه و باریک است و اندازه آن در حدود یک‌سوم طول کاسه‌ی ساز می‌باشد. این دسته به سرپنجه از یک طرف و به کاسه طنینی از طرف دیگر متصل است.
در خرید ساز عود یکی از اولین نکاتی که باید مورد توجه قرار گیرد، جنس چوب به‌کار رفته در دسته است. به‌طور معمول برای ساخت دسته‌ی عود از چوب گردو استفاده می‌شود. چوب گردو به‌دلیل سختی بالا و توانایی انتقال ارتعاشات سیم‌ها، گزینه‌ای محبوب برای نوازندگان حرفه‌ای است.
قطر دسته‌ی ساز عود حدود ۱۰ سانتی‌متر است، اما بسته به سبک نوازندگی و دست نوازنده، باید ساز را انتخاب کرد. دسته‌ای که بیش از حد ضخیم باشد، ممکن است باعث خستگی نوازنده شود و تسلط او را کاهش دهد. از طرف دیگر، دسته‌ی بیش از حد نازک نیز استحکام لازم را نداشته و در طولانی مدت دچار خمیدگی می‌شود.
علاوه بر این موارد اتصال دسته به کاسه‌ی ساز باید کاملا محکم و بدون لرزش باشد تا بتواند تنش‌های ناشی از نواختن و فشار انگشتان را تحمل کند. اگر اتصال دسته به کاسه به‌درستی انجام نشده باشد، بر صدای نهایی ساز تاثیر منفی می‌گذارد. زاویه‌ای که دسته ساز عود با کاسه ساز تشکیل می‌دهد باید به‌درستی تنظیم شود تا سیم‌ها به‌طور متناسبی بر روی دسته کشیده و نواختن ساز راحت باشد.
دسته ساز عود، باید از جنس چوب با کیفیت و مقاوم ساخته شود.
سرپنجه و گوشی‌ها
سرپنجه ساز عود در انتهای دسته جای دارد و محل قرارگیری ۱۰ گوشی است که هرکدام برای تنظیم یکی از سیم‌ها به‌کار می‌روند. گوشی‌ها علاوه بر داشتن استحکام لازم، باید به‌راحتی بچرخند تا تنظیم کوک آسان باشد. هنگام خرید ساز عود، به کیفیت و عملکرد سرپنجه و گوشی‌ها توجه کنید. گوشی‌های ساخته شده از چوب باکیفیت نه‌تنها استحکام بیشتری دارند، بلکه به حفظ کوک ساز کمک می‌کنند.
شیطانک
شیطانک ساز عود یک قطعه‌ی باریک است که بین دسته و سرپنجه قرار گرفته و دارای شیارهای کم‌عمقی است که سیم‌ها از آن عبور می‌کنند. به‌دلیل فشار زیاد سیم‌ها در ناحیه سرپنجه، شیطانک باید از جنسی ساخته شود که بتواند این فشار را تحمل کند. اگر جنس شیطانک ضعیف باشد، سیم‌ها به‌مرور زمان آن را خراب کرده و تاثیر منفی بر روی کوک و صدای ساز خواهد داشت.
شیطانک ساز عود، قطعه‌ای باریک و کم‌ارتفاع است که فشار سیم‌ها را مدیریت و آن‌ها را به‌طور صحیح بر روی دسته توزیع می‌کند.
بررسی کاسه و صفحه ساز عود
ساختار دقیق و کیفیت مواد به‌کار رفته در ساخت ساز عود، به ویژه کاسه و صفحه، نقش بسزایی در تولید صدای متمایز و دلنشین آن دارند. در راهنمای جامع خرید عود، شناخت درست اجزای ساز و چگونگی تاثیر آن‌ها بر صدای ساز بسیار حائز اهمیت است. کاسه ساز عود از چوب‌های مختلفی چون ماهون، گردو و... ساخته می‌شود که هر کدام تاثیر مستقیمی بر صدا دارند. این چوب‌ها به‌دلیل خصوصیات آکوستیکی خود انتخاب می‌شوند تا صدایی گرم و پر از هارمونی تولید کنند.
یکی از نکات مهمی که در راهنمای جامع خرید عود به آن پرداخته می‌شود، توجه به کیفیت چوب به‌کار رفته در کاسه است. چوب‌هایی که به‌خوبی خشک شده و دارای تراکم مناسب باشند، به تولید صدایی با وضوح و کیفیت بالا کمک می‌کنند. علاوه بر این، چسباندن دقیق و حرفه‌ای تکه‌های چوب به هم، مقاومت ساز را افزایش داده و مانع از ترک برداشتن آن می‌شود. هر چه کاسه بزرگتر باشد، صدای تولید شده بم‌تر و عمیق‌تر است و هرچه کاسه کوچکتر باشد، صدای تولید شده زیرتر و شفاف‌تر خواهد بود. در این راهنمای جامع خرید عود، به نوازندگان توصیه می‌شود که با توجه به نوع موسیقی که قصد اجرای آن را دارند، اندازه کاسه مناسب را انتخاب کنند.
هنگام خرید ساز عود، بررسی سلامت کاسه و دسته اهمیت زیادی دارد.
صفحه ساز
صفحه رویی ساز عود که به آن صفحه صدا نیز گفته می‌شود، نقش حیاتی در کیفیت صدای ساز دارد. صفحه عود معمولا از چوب اسپروس یا کاج ساخته می‌شود. این چوب به‌دلیل وزن سبک و خاصیت آکوستیکی عالی، صدای خروجی را تقویت و بم‌تر می‌کند. چوب اسپروس به‌خوبی می‌تواند ارتعاشات سیم‌ها را به صدای شنیداری تبدیل کند. به‌هنگام خرید ساز عود توصیه می‌شود که به رنگ و تراکم چوب صفحه توجه نمایید. چرا که صفحات صدا با تراکم مناسب و رنگ یکدست، صدای باکیفیت‌تری ارائه می‌دهند.
یکی از ویژگی‌های مهم صفحه ساز عود، وجود دایره‌های مشبک (رزونانس سوراخ‌ها) بر روی آن است که به خروج و پخش صدا کمک می‌کند. این دایره‌ها علاوه بر کارکرد آکوستیکی، در برخی از سازهای حرفه‌ای به‌صورت تزئین شده و هنری طراحی می‌شوند که جلوه‌ای زیبا به ساز می‌بخشند. در هنگام خرید ساز عود، توجه کنید که این دایره‌های مشبک باید بدون انسداد و به‌طور دقیق تعبیه شده باشند تا صدای ساز بدون هیچ گونه مانعی از آن خارج شود.
در پایین صفحه ساز عود، به‌طور معمول یک محافظ استخوانی یا چوبی نصب می‌شود تا از ساییدگی و آسیب دیدن صفحه در اثر مضراب‌زنی جلوگیری کند. این بخش به‌خصوص در سازهای حرفه‌ای با دقت و ظرافت زیادی نصب می‌شود تا علاوه بر محافظت از ساز، در زیبایی کلی آن نیز تاثیرگذار باشد.
توجه به پل‌های داخل کاسه
پل‌های داخلی ساز عود در امتداد مشخصی نصب می‌گردند و وظیفه اصلی آن‌ها توزیع یکنواخت فشار وارده از سیم‌ها به ساختار کاسه است. این پل‌ها به تثبیت کاسه کمک می‌کنند تا از خمیدگی یا ترک‌خوردگی جلوگیری شود. نصب نادرست یا عدم استفاده از پل‌های باکیفیت ممکن است باعث تغییر شکل کاسه در طول زمان و کاهش کیفیت صدای ساز گردد. از این رو به هنگام خرید ساز عود توصیه می‌شود که شرایط نصب پل‌ها را به‌دقت بررسی کنید.
صفحه ساز عود، یکی از اجزای اصلی و مهم در تولید صدا است. از این رو می‌بایست از چوب با کیفیت ساخته شده باشد.
راهنمای جامع خرید عود دست دوم
خرید ساز عود دست دوم می‌تواند یک گزینه اقتصادی و به‌صرفه برای نوازندگانی باشد که به‌دنبال کیفیت بالا اما با هزینه کمتر هستند.
- بررسی کلی ساز: در خرید ساز عود دست دوم، اولین قدم بررسی دقیق آن از نظر ساختاری است. کاسه، دسته و سرپنجه ساز باید بدون ترک‌خوردگی یا هرگونه شکستگی باشند. ترک‌های کوچک در سطح چوب در طولانی‌مدت باعث آسیب‌های جدی‌تری می‌شوند.
- کیفیت کاسه و صفحه عود: در عودهای دست دوم، به‌دلیل فشار یا رطوبت، کاسه یا صفحه‌ی ساز احتمال دارد دچار تغییراتی مانند ترک یا تورم شده باشند. به همین دلیل بهتر است از نزدیک به بررسی کیفیت چوب و اتصالات آن بپردازید و مطمئن شوید که هیچ تغییری در شکل طبیعی آن به وجود نیامده است.
- دسته و شیطانک: دسته باید کاملا صاف و بدون پیچیدگی باشد. هرگونه خمیدگی یا ناصافی در دسته، نواختن را مشکل می‌کند و تاثیر منفی بر کیفیت صدا می‌گذارد. شیطانک نیز نقش مهمی در هدایت و توزیع فشار سیم‌ها بر روی ساز دارد.
- بررسی سیم‌ها و گوشی‌ها: سیم‌های عود دست دوم ممکن است فرسوده شده باشند. بنابراین انتظار تعویض سیم‌ها را داشته باشید. هنگام خرید ساز عود، گوشی‌های کوک را نیز بررسی کنید. گوشی‌ها باید به‌راحتی بچرخند، اما محکم در جای خود قرار بگیرند تا پس از کوک، سیم‌ها شل نگردند.
- تست صدا و کیفیت صوتی: یکی از مهم‌ترین مراحل در راهنمای جامع خرید عود دست دوم، تست صدای ساز است. قبل از خرید، حتما از فروشنده بخواهید که ساز را کوک کند و صدای آن را آزمایش کنید. سیم‌های مختلف را به صدا درآورید و به‌دقت به آن‌ها گوش دهید.
- اصالت و برند ساز: سازهای تولید شده توسط سازندگان معتبر کیفیت بالاتری دارند. از این رو توصیه می‌شود که از فروشنده در مورد سازنده و تاریخچه ساز سوال کنید.
جهت خرید ساز عود، چه نو و چه دست دوم، فروشگاه موسیقی دلارام گزینه‌ای مطمئن و قابل اعتماد است. فروشگاه موسیقی دلارام با ارائه مشاوره تخصصی توسط کارشناسان مجرب، به شما کمک می‌کند تا با اطمینان کامل، ساز مورد نظر خود را انتخاب نمایید. امکان بررسی حضوری سازها و تنوع مدل‌های موجود، از جمله مزایای خرید از فروشگاه دلارام می‌باشد.