موسیقی ایرانی همواره میزبان سازها و تکنیک‌های نوازندگی متنوعی بوده تا به بهترین نحو عواطف و احساسات را منتقل کند. دف از جمله سازهای تاثیرگذار در فضای موسیقی ایرانی است که نواختن آن نیاز به ممارست و پشتکار بسیاری دارد. همچنین انتخاب و خرید ساز دف می‌بایست با دقت زیادی انجام شود. چرا که خرید یک ساز با کیفیت، شما را به نواختن و یادگیری بیشتر تشویق خواهد کرد. از سوی دیگر یک ساز معیوب می‌تواند این تجربه را ناخوشایند کرده و دلسردتان کند. در این فرصت با ارائه راهنمای جامع خرید دف، قصد داریم تمامی نکات لازم برای بررسی ساز نو یا دست دوم را شرح دهیم تا انتخابی آگاهانه و متناسب با نیاز خود داشته باشید.
راهنمای جامع خرید دف به شما کمک خواهد کرد تا با آگاهی بیشتر، ساز مناسب خود را انتخاب کنید.
نکات مهم در راهنمای جامع خرید دف
خرید یک ساز سنتی مانند دف، چه به‌صورت نو و چه دست دوم، باید با توجه به یکسری نکات فنی انجام گیرد تا ساز بی‌عیب و نقص بوده و بر تجربه نوازندگی تاثیر منفی نگذارد. برای مثال ابتدا باید سبک نوازندگی مورد علاقه خود را بیابید و سپس با توجه به آن، ساز مناسب را خریداری کنید. ساز دف بر اساس ساختار و جنس به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که انتخاب نوع مناسب بستگی به نیازهای نوازنده دارد.
جنس پوست دف
یکی از مهمترین نکات در انتخاب ساز دف جنس و نوع پوست است. نوع پوست به‌کار رفته، تاثیر مستقیمی بر کیفیت صدا و دوام ساز دارد. به‌طور کلی در ساخت ساز دف از دو نوع پوست طبیعی و مصنوعی استفاده می‌شود.
- پوست طبیعی: در گذشته از پوست طبیعی حیواناتی چون بز، گوسفند یا آهو برای ساخت ساز دف استفاده می‌شد. این نوع پوست صدای بسیار گرم و طبیعی تولید می‌کند. حتی امروزه هم بسیاری از نوازندگان حرفه‌ای دف، پوست طبیعی را ترجیح می‌دهند؛ اما پوست طبیعی نیاز به توجه و مراقبت مداوم دارد. عواملی چون تغییرات دما، رطوبت بالا یا پایین و... بر کیفیت پوست تاثیر گذاشته و تغییراتی در صدای ساز ایجاد می‌کنند. چنانچه به‌خوبی از پوست طبیعی مراقبت کنید، کیفیت صدای ساز دف به مراتب بیشتر از پوست مصنوعی است.
- پوست مصنوعی: پوست مصنوعی ساز دف به‌طور معمول از مواد طلقی ساخته می‌شود تا بتواند در برابر تغییرات دمایی و رطوبت، مقاومت داشته باشد. این نوع پوست‌ها طول عمر بیشتری داشته و نیاز به مراقبت خاصی ندارند. ساز دف با پوست مصنوعی صدای ثابتی تولید می‌کند، از این رو بیشتر برای آموزش هنرجویان و افراد مبتدی توصیه می‌شود.
پوست طبیعی ساز دف صدای بهتری داشته، اما عمر آن بسیار کوتاه است. از سوی دیگر پوست مصنوعی پایدارتر بوده و صدای آن ثابت خواهد ماند.
قاب یا کلاف اصلی دف
کمانه، قاب یا کلاف اصلی ساز دف به‌طور معمول از چوب ساخته می‌شود و محلی برای اتصال سایر اجزا است. کلاف اصلی باید از چوب مرغوب و مقاوم ساخته شود تا فشارهای ناشی از ضربات دست را تحمل کند. این قاب دایره‌ای به قطر 50 تا 55 سانتی‌متر و عرض 5 تا 6.5 سانتی‌متر است که می‌بایست به‌طور دقیق و با ظرافت ساخته شده باشد. به هنگام خرید دف به‌طور دقیق طوقه را بررسی کنید تا دارای انحنا یا کج نباشد. بهترین جنس برای بدنه دف، چوب تاک است. اگرچه از چوب‌های چنار، بید، نارنج و حتی گردو نیز در ساخت آن استفاده می‌شود.
- کمانه یک کمه: ساز دف یک کمه وزن کمتری داشته و برای نوازندگان مبتدی مناسب‌تر است.
- کمانه دو کمه: دف دو کمه مقاومت بیشتری داشته و برای نوازندگان حرفه‌ای توصیه می‌شود.
اندازه و وزن دف
یکی از موارد بسیار مهم در راهنمای جامع خرید دف توجه به اندازه و وزن ساز است. ساز دف در اندازه‌های مختلفی ساخته می‌شود و وزن آن با توجه به جنس طوق و پوست متفاوت خواهد بود. بنابراین خرید دف می‌بایست با توجه به اندازه دست‌ها، سن نوازنده و تکنیک نوازندگی انجام گیرد.
- دف‌های سبک با طوق باریک: این نوع دف برای هنرجویان مبتدی و افرادی که دستان کوچک‌تری دارند ساخته می‌شود. وزن کم ساز باعث شده که به هنگام نواختن، کمتر خسته شوید و کنترل ساز برای‌تان راحت‌تر باشد.
- دف‌های سنگین با طوق پهن: دف با طوق پهن معمولا وزن بیشتری داشته و برای نوازندگان حرفه‌ای بالغ مناسب است. این دف‌ها صدای قوی‌تری تولید کرده و نوازنده قادر است تکنیک‌های متنوعی را اجرا کند. اگرچه نواختن دف طوق پهن نیاز به دستان بزرگ و تحمل کافی برای کنترل ساز دارد.
وزن ساز دف با توجه به جنس طوق و نوع پوست متفاوت است.
کیفیت ساخت و برند ساز دف
یکی دیگر از موارد بسیار مهم در راهنمای جامع خرید دف، توجه به برند و کیفیت ساخت ساز است. برندهای معتبر تجربه بیشتری در زمینه ساخت ساز دارند و از متریال با کیفیت‌تری استفاده می‌کنند. البته به‌طبع سازهای تولید شده توسط سازندگان معتبر و مشهور قیمت بیشتری خواهند داشت، اما نوازندگی با یک دف خوش دست که صدای با کیفیتی تولید می‌کند باعث شده که آموزش‌ها را به‌صورت اصولی فرا بگیرید و پیشرفت سریع‌تری داشته باشید. از سوی دیگر برندهای کمتر شناخته شده با اینکه قیمت مناسب‌تری دارند، ممکن است توقعات شما را برآورده نکنند.
تعداد مهر روی دف
سازندگان ایرانی، کیفیت و اعتبار محصولات خود را با حک کردن مهر بر روی بدنه ساز مشخص می‌کنند. این روش در میان سازندگان ساز یک سنت قدیمی است که همچنان رعایت می‌شود. تعداد مهرهای حک شده بر بدنه ساز دف، میزان کیفیت آن را نشان می‌دهد. هرچه تعداد مهرها بیشتر باشد کیفیت ساز بهتر است. با این‌حال هر سازنده‌ای پارامترها و استانداردهای مختلفی را در نظر می‌گیرد تا کیفیت ساز خود را مشخص کند. بنابراین تعداد مهرهای ساز تنها یک پارامتر در راهنمای جامع خرید دف است و علاوه بر این باید به سایر ویژگی‌های فنی و صدای ساز نیز توجه کنید.
پیش از خرید، دف را تست کنید
پس از اینکه ساز دف را از نظر ظاهری به‌طور دقیق بررسی کردید، از فروشنده در مورد سازنده، جنس طوق، نوع پوست و موارد فنی دیگر سوال بپرسید. حال قبل از خرید، آن را تست کرده و کمی بنوازید. به صدای تولیدی گوش دهید، صدای دف نباید بم باشد، بلکه می‌بایست واضح و شفاف به‌گوش برسد. همچنین صدای دف باید با حرکات انگشتان سازگار باشد. ضمنا به راحتی و وزن دف توجه کنید تا هنگام نواختن دچار مشکل نشوید.
قبل از خرید دف، آن را بنوازید و به صدایش گوش دهید.
ویژگی‌های فنی و ساختاری ساز دف
- کمانه دف: کمانه یا قاب دف می‌بایست از چوب با کیفیت، بدون انحنا و کاملا صاف ساخته شده باشد. دف‌هایی که کمانه کج یا نامتقارن دارند در تکنیک نواختن ایجاد اختلال کرده و صدای ناموزونی تولید می‌کنند.
- گل میخ دف: گل میخ‌ها، پوست را به کلاف متصل می‌کنند. اندازه و تعداد گل میخ‌ها باید متناسب با ابعاد ساز بوده و در جای خود محکم و به شکل منظم قرار گرفته باشند.
- قلاب دف و حلقه زنجیرها: دف‌های زنگی دارای حلقه‌ها یا زنجیرهایی هستند که هنگام نواختن ساز صدای متفاوتی تولید می‌کنند. از این رو چنانچه قصد دارید دف زنگی را خریداری کنید، به تعداد حلقه‌ها و استحکام حلقه‌ها توجه ویژه‌ای داشته باشید.
نکات کلیدی در خرید دف
- پوست دف: در صورتی که در منطقه‌ای گرم یا بسیار سرد زندگی می‌کنید بهتر است ساز خود را از میان دف‌های با پوست مصنوعی یا طلقی انتخاب نمایید. دف‌های با پوست طبیعی در چنین شرایطی به سرعت آسیب دیده و کیفیت خود را از دست خواهند داد.
- دف چند ضلعی: برخی از دف‌ها به‌جای طوق دورانی کاملا گرد، ظاهری چند ضلعی دارند. شاید در ظاهر این نوع طراحی، زیبا و جذاب به‌نظر برسد، اما کیفیت ساخت این نوع دف‌ها پایین‌تر است.
- صدای دف: همانطور که پیشتر اشاره شد صدای ساز یکی از نکات مهم در راهنمای جامع خرید دف است. از این رو با نواختن دف به صدای آن گوش دهید. صدای ساز باید تعادلی میان بم و زیر باشد. صدای خیلی بم یا تیز ممکن است در مراحل ابتدایی مناسب نبوده و بر تجربه نوازندگی شما تاثیر منفی بگذارد.
قبل از خرید دف، طوقه و پوست را از نظر کیفیت بررسی کرده و از استحکام گل میخ‌ها، قلاب‌ها و حلقه‌ها اطمینان حاصل کنید.
راهنمای جامع خرید دف دست دوم
علاوه بر نکات گفته شده در راهنمای جامع خرید دف، برای بررسی یک ساز دست دوم می‌بایست به موارد دیگری نیز توجه کنید. خرید دف دست دوم با اینکه انتخابی اقتصادی و هوشمندانه است، اما می‌بایست با دقت و آگاهی بیشتری انجام گیرد.
- بررسی وضعیت کلی ساز: نخستین گام در راهنمای جامع خرید دف دست دوم، بررسی وضعیت کلی ساز است. چنانچه از ساز به‌خوبی مراقبت نشده باشد بدنه آن تاب برداشته یا به فرم بیضی تغییر شکل می‌دهد. همچنین بدنه ساز را از نظر وجود ترک یا آثار ضربه و شکستگی بررسی کنید. این موارد در نوازندگی شما اختلال ایجاد می‌کنند. علاوه بر این به جنس پوست دف (طبیعی یا مصنوعی) توجه کنید. پوست دف باید سالم، بدون ترک، دچار کشیدگی نشده و از استحکام مناسبی برخوردار باشد.
- وضعیت زنجیرها و گل میخ‌ها: گل میخ‌های دف دست دوم ممکن است بر اثر استفاده شل شده باشند. همچنین چنانچه دف دارای زنجیر است به تعداد آن‌ها توجه کنید. احتمال دارد برخی از حلقه‌ها بر اثر استفاده جدا شده باشند. علاوه بر این قلاب‌ها محلی برای نگه داشتن حلقه‌ها هستند که می‌بایست استحکام مناسبی داشته و فرسوده یا کج نباشند.
- وضعیت شستی (دستگیره): بخش پشت طوق که برای راحتی نوازنده در نظر گرفته شده، شستی نام دارد. شستی باید سالم و بدون هیچگونه فرورفتگی یا شکستی باشد. اگر شستی آسیب دیده، باید مطمئن شوید که امکان تعمیر آن وجود دارد.
- بررسی برند و سابقه سازنده: مانند راهنمای جامع خرید دف، برای انتخاب ساز دست دوم نیز باید به برند، سازنده و تعداد مهرها توجه کنید. علاوه بر این از فروشنده در مورد تاریخچه ساز، تعمیرات انجام شده و میزان استفاده سوال بپرسید. دف‌های ساخته شده به دست استادان مجرب حتی اگر دست دوم هم باشند، کیفیت خود را حفظ کرده و صدای شفافی تولید می‌کنند.
- قیمت دف دست دوم: هدف اصلی از خرید دف دست دوم کاهش هزینه است. بنابراین توجه داشته باشید که قیمت ساز دست دوم با توجه به وضعیت فیزیکی، جنس پوست، نوع کلاف و برند محاسبه می‌شود.