کَمانچه یکی از سازهای موسیقی ایرانی است. این ساز علاوه بر شکم، دسته و سر، در انتهای پایینی ساز، پایه‌ای دارد که روی زمین یا زانوی نوازنده قرار می‌گیرد. نوعی از کمانچه معروف به کمانچه لری وجود دارد که پشت باز است و مردمان لر به آن «تال» می‌گویند.

ساز کمانچه در حالت نشسته نواخته می‌شود، نوازنده در حالی که کمانچه را به حالت عمودی در دست چپ نگه داشته است، با انگشت های همین دست روی دسته حرکت می‌کند و کمانه یا آرشه را به شکل افقی با دست راست، حرکت می دهد و به شکل رفت و برگشت بر روی سیم ها می‌کشد.  

ساز کمانچه یک پایه‌ی فلزی دارد که به شکل میله است و یک خار در پایین این میله قرار گرفته که روی پا یا روی زمین قرار می گیرد. چوبی که برای ساختن کمانچه استفاده می‌شود، معمولا چوب درخت توت یا افرا است که کهنه شده و عمل آمده است. طول کمانچه از پایین تا بالا، یعنی از پایه‌ی فلزی تا صراحی که بالاترین قسمت ساز و بالای سرپنجه است حدود ۷۵ سانتی متر است.

برای نواختن کمانچه از آرشه استفاده می‌شود، که ابتدا به نام کمانه شناخته می‌شده است. آرشه در واقع چوبی به طول ۶۰ سانتی‌متر است که به یک طرف خم شده و جنس آن از موی دم اسب است. 

برعکس سازهای زهی غربی، که موی آرشه محکم روی چوب کشیده می‌شود، موی آرشه‌ی کمانچه محکم روی چوب کشیده نمی‌شود، خود نوازنده در هنگام نواختن ساز فشار آرشه روی سیم را تنظیم می‌کند