کمانچه یکی از ساز های اصیل ایرانی و خاورمیانه است و آن را مشابه ساز رباب می دانند. این ساز علاوه بر شکم، دسته و سر، پایه ای در قسمت پایینی اش دارد که بر روی زمین یا زانوی نوازنده قرار می گیرد. افرادی همچون اردشیر کامکار، کیهان کلهر، سعید فرج پوری، فرج علی پور، داوود گنجه ای، علی اکبر شکارچی، مهدی باقری، شروین مهاجر و سهراب پورناظری از نوازندگان خبره کمانچه هستند. یکی از کمانچه هایی که علاوه بر کیفیت ساخت بالا و طراحی ساده قیمت مناسبی دارد، کمانچه نریمان است. ما آن را بیشتر به افرادی که مبتدی هستند و تمایل ندارند برای ساز خود هزینه زیادی کنند، پیشنهاد می دهیم. در این مقاله علاوه بر توضیحاتی درمورد ساز کمانچه و تاریخچه آن، به شرح و بررسی کمانچه نریمان پرداختیم.

تاریخچه ساز کمانچه

منشا ساز کمانچه احتمالا به ساز رباب و غژک بر می گردد. پیش از این که اسلام به ایران وارد شود، در کشور ما این ساز را می نواختند و هنوز هم در برخی از نقاط سیستان و بلوچستان می توانید آن را بیابید. البته غژک سیم های زیادی داشته است و اکنون می توانیم کمانچه را نسخه اصلاح شده و یا الهام گرفته شده از آن بدانیم. ساز رباب با کمانچه تفاوت هایی دارد. در کتاب الکبیر فارابی، فیلسوف مشهور نخستین نشانه های ساز رباب دیده شد. در این کتاب نام سازی آمده است که بسیار به غژک شباهت دارد؛ اما تنها دارای دو سیم است و کمانی هم برای به صدا در آوردن آن به چشم نمی خورد. این در حالی است که کمانچه را به وسیله آرشه می نوازند. اگر از تفاوت های اندکی که میان این ساز و کمانچه هست چشم پوشی کنیم، می توانیم بگوییم که رباب شبیه ترین ساز به آن است.

ساز کمانچه در ایران برای نخستین بار در دوران صفویه و قاجاریه رایج شد. البته نواختن آن تنها برای تفریح نبود؛ بلکه در آن زمان کمانچه را ساز رسمی کشور می دانستند و از آن در تمام مراسمات شادی و غم بهره می بردند. البته صدای این ساز برای اولین بار در قرن بیستم میلادی به گوش رسید. دانستن این نکته خالی از فایده نیست که برخی تاریخ نگاران معتقد اند ریشه تمام ساز های زهی در جهان به سازی هندی به نام راوانا بر می گردد. راوانا قدیمی ترین سازی است که با آرشه می نواختند و در زمان پادشاهی به همین نام؛ یعنی حدود 5 هزار سال پیش از میلاد اختراع شده است. در ادامه یکی از ساز هایی را که از برند مشهوری است و در عین حال قیمت مناسبی دارد، معرفی می کنیم.

شرح و بررسی کمانچه نریمان

حال که با تاریخچه این ساز آشنا شدید، قصد داریم شما را با یکی از بهترین و مناسب ترین کمانچه های ساخته شده آشنا کنیم. نوازندگان مبتدی می توانند با خیالی آسوده کمانچه نریمان را خریداری کنند. برای این ادعای خود چند دلیل می آوریم. مهم ترین دلیل این است که قیمت آن در مقایسه با سایر برند ها و مدل ها بسیار به صرفه است. بنابراین اگر هنوز آمادگی لازم را برای خرید کمانچه های حرفه ای و گران قیمت ندارید، این ساز را یکی از گزینه های اصلی خود در نظر بگیرید. همچنین کمانچه نریمان طراحی ساده ای دارد و از این نظر برای افرادی که تحت آموزش هستند، مناسب تلقی می شود. در ادامه این ساز را با جزئیات بیشتری بررسی می کنیم.

ساختار کمانچه نریمان

کاسه طنینی کمانچه را در دو نوع پشت باز و پشت بسته می سازند. کاسه طنینی کمانچه نریمان پشت بسته است. ترکه های درخت توت با نظم و ظرافت خاصی کنار هم قرار گرفته و کاسه طنینی آن را ایجاد کرده اند. ترکه های درخت توت به دلیل خواص رزونانسی زیادی که دارند در ساخت بیشتر ساز های چوبی به کار می روند. آن ها هم در برابر رطوبت مقاوم اند و هم موجب می شوند که صدایی دلنشین و گوش نواز در فضا طنین انداز شود.

در ادامه شرح و بررسی کمانچه نریمان لازم است ذکر کنیم که با توجه به چوب توت و پوست شکم بره کشیده شده بر آن قیمت مناسبی دارد. در ساخت شیطانک، خرک  و گوش های این ساز نیز چوب به کار رفته است. چوب های به کار رفته در این قسمت ها با توجه به کاربردی که دارند، متفاوت اند. همان گونه که می دانید چوب شیطانک ساز باید استحکام بالایی داشته باشد؛ از این رو آن را با چوب محکم و کمیاب درخت شمشاد تهیه کرده اند. جنس خرک و گوشی های کمانچه نیز از چوب گردو است.

آرشه کمانچه نریمان

همان طور که می دانید آرشه کمانی است که از آن برای نواختن ساز استفاده می کنند. آرشه دو بخش دارد: قسمت چوبی متقارن، بخشی که روی آن قرار گرفته و از جنس الیاف طبیعی یا مصنوعی است. اگر برای شما مهم است که برای ساخت سازی که می خرید هیچ جانداری آسیب ندیده باشد، ما خرید کمانچه نریمان را پیشنهاد می کنیم. آرشه این ساز از الیاف مصنوعی است. همین امر بر قیمت آن تاثیر مستقیم می گذارد؛ زیرا آرشه هایی که از الیاف طبیعی ساخته شده اند قیمت ساز را بالا تر می برند.

یکی دیگر از نکاتی که باید هنگام خرید ساز به آن توجه کنید، نام و نشان ساز است. ما به شما توصیه می کنیم که هیچ وقت سازی را که نامش را نمی دانید، خریداری نکنید. نام سازنده ساز نشان دهنده اصالت آن است و ساز نریمان یکی از اصیل ترین و مشهور ترین برند هاست.

جمع بندی

ساز کمانچه را ساز مخصوص به خاورمیانه می دانند و نمونه های باکیفیت آن را از چوب درختان مختلف تهیه می کنند. برای مثال چوب درخت شمشاد که استحکام بالایی دارد، برای ساختن شیطانک ساز استفاده می شود یا خرک آن را از چوب درخت گردو می سازند. در این مقاله در ابتدا درمورد تاریخچه ساز کمانچه توضیحاتی دادیم سپس کوشیدیم شرح و بررسی کمانچه نریمان را به طور کامل برایتان ذکر کنیم. ساز نریمان یکی از ساز های خوش ساخت، مقرون به صرفه و در عین حال بسیار مقاوم و محکم است