سه تار یک ساز اصیل ایرانی است که در این سال ها بسیار محبوب شده است. بدنه گلابی شکل این ساز آن را از سایر آلات موسیقی متمایز می کند. اگرچه کلمه سه تار در فارسی به معنای سه سیم است، اما سه تار امروزی چهار سیم دارد. وقتی زمان خرید سه تار می شود مطمئنا سوالات بسیاری به ذهن شما خطور می کند. بنابراین تصمیم گرفتیم در این مقاله به اکثر سوالاتی که ممکن است هنگام خرید این ساز فوق العاده پیش بیاید پاسخ دهیم. پیشنهاد می کنیم قبل از پرداخت هر مبلغی بابت سه تار، این مقاله را با دقت بخوانید.
آشنایی با سه تار
قبل از خرید سه تار بهتر است کمی بیشتر با این ساز ایرانی آشنا شوید. همان طور که گفته شد سه تار سازی گلابی شکل است که از دو قسمت، یک کاسه و یک گردن بلند یا دسته ساز تشکیل شده است. جعبه صدا این ساز معمولا با چوب گردو یا توت و گردن آن از چوب گردو ساخته می شود.
این ساز در ابتدا سه تار یا سیم داشت اما 150 سال پیش استاد مشهور ایرانی مشتاق علی شاه، تار چهارم را به آن اضافه کرد. سیم چهارم صدای بهتری به سه تار فارسی داد و نوازندگان به کمک آن کوک های پیچیده تری را بر روی ساز اعمال می کردند. جعبه صدا سه تار رزونانسی بسیار قوی دارد و به همین دلیل هماهنگی خوبی بین نت ها ایجاد می شود.
سه تار معمولا با ناخن بلند انگشت اشاره نواخته می شود، ولی می توان برای این کار از مضراب هم استفاده کرد. این ساز صداي ملايمی دارد اما گاهي اوقات صدایی بلند و پر طنین نیز دارد. طبق روایات و شواهد تاریخی موجود قدمت سه تار به 200 تا 250 سال پیش بر می گردد. این موضوع را می توان با تابلویی از دوران قاجار که در آن میرزا علی اکبرخان فراهانی در حال آموزش تار و سه تار است، اثبات کرد.
در ایران مدرن، سه تار را برترین ساز موسیقی کلاسیک ایرانی می دانند. با این حال، در طول قرن نوزدهم در موسیقی ایرانی کم رنگ شد و تقریباً 100 سال طول کشید تا مجدد محبوبیت خود را به دست آورد. در آن دوران، افزایش محبوبیت ساز های دیگر، شهرت سه تار را تحت الشعاع قرار داد. با این حال، علاقه مندان جدید موسیقی سه تار را یکی از جدیدترین و محبوب ترین ساز های ایرانی می دانند.
نکات مهم خرید سه تار
هنگامی که قصد خرید یک سه تار جدید دارید موارد بسیاری مانند کیفیت مواد به کار برده شده برای ساخت کاسه، گردن، شیطانک و سیم ها و از همه مهم تر مهارت سازنده اهمیت دارند. معمولا بهترین سازندگان سازهای این چنینی کارگاه های کوچک خانوادگی هستند که دانش و ترفندهای این حرفه را از نسل های قبل خود به ارث برده اند.
پیشنهاد می کنیم برای خرید سه تار جدید خود نکات زیر را در نظر بگیرید:
- ساز را بگیرید، کوک کنید و آن را بنوازید. اگر مبتدی هستید از شخص ماهری برای کوک کردن آن کمک بگیرید. هنگام نواختن به این نکته دقت کنید که تا چه اندازه با این ساز راحت هستید و می توانید آن را جزئی از بدن خود بدانید.
- بررسی کنید که هیچ شکافی در قسمت جعبه صدا و گردن ساز نباشد. به شیار های موجود بر روی چوب توجه کنید. چوب یک دست با ظاهر صاف و جذاب می تواند نشان دهنده کیفیت خوب ساز باشد. خاطرتان باشد یک دست بودن بدنه ساز اهمیت بسیاری دارد. پس در بررسی آن کم کاری نکنید. همچنین در هنگام خرید سه تار به قدمت چوب توجه ویژه ای داشته باشید. هر چه چوب قدیمی تر باشد، کیفیت ساز بهتر است.
- بعد از بررسی جنس چوب بدنه سه تار، باید به جنس سیم ها توجه کنید. اغلب اوقات جنس سیم سه تار فولادی یا برنجی است. شیطانک و سیم گیر آن نیز از جنس استخوان است.
- اغلب می توان شخصیت ساز را قبل از خرید سه تار تشخیص داد. برای این کار تنها باید شروع به نواختن ساز کنید. یک سه تار باکیفیت به خوبی طنین انداز می شود.
- در مرحله بعد باید به فاصله سیم ها از دسته توجه کنید. فاصله باید به حدی باشد که در هنگام نواختن انگشتان شما فشاری احساس نکنند. همچنین بعد از کوک کردن سه تار، تمام پرده ها را با آن بنوازید و ببینید هر چهار سیم سه تار مناسب هستند یا نه. اگر سه تار در هنگام نواختن حتی یک پرده مشکل داشته باشد، از فروشنده یا یک فرد متخصص بخواهید که آن را آزمایش کند.
- توجه کنید که جلای زیاد برای کیفیت صدای سه تار مشکل ایجاد می کند. فروشنده ها اغلب ساز را زیاد جلا می دهند تا آن را زیبا تر کنند. در هنگام خرید سه تار به این نکته دقت کنید.
- به دنبال یک سه تار مطابق با دست خود باشید. پهنای قسمت گردن باید به اندازه ای باشد که به راحتی در دست شما جا بگیرد و به آن تسلط داشته باشید. از خریدن سه تاری که گردن پهنی دارد اجتناب کنید.
- این نکته را به خاطر بسپارید که در بدنه سه تار اصلا نباید ترک خوردگی وجود داشته باشد. هر گونه ترک خوردگی، حتی بسیار کوچک به معنی استفاده از چوب ضعیف یا نامرغوب است. اگر مبتدی هستید پیشنهاد می کنیم برای خرید سه تار از یک فرد ماهر کمک بگیرید.
- اگر مبتدی هستید، از سه تار های حرفه ای استفاده نکنید. شما می توانید در هنگام یادگیری اولیه ساز از یک سه تار دست دوم کمک بگیرید.
جمع بندی
در این مقاله سعی کردیم نکات مهم خرید سه تار را به شما گوشزد کنیم. خاطرتان باشد اگر برای خرید ساز فقط به تصاویر آن نگاه کنید و بخواهید از روی عکس این کار را انجام دهید، به احتمال زیاد ساز خوبی نصیب شما نمی شود. در واقع تنها نباید به زیبایی ساز اهمیت بدهید. باید کیفیت آن را نیز به دقت بررسی کنید. برای اطمینان از کیفیت ساز، بهتر است سه تار ساخته شده توسط سازنده های معروف را خریداری کنید. قبل از اینکه ساز را از فروشگاه بیرون بیاورید، آن را بررسی کنید، بنوازید و با آن ارتباط برقرار کنید.